دیابت بارداری وضعیتی است که در آن سطح قند خون در دوران بارداری افزایش می‌یابد. این افزایش معمولاً در سه ماهه دوم و سوم بارداری رخ می‌دهد. علل دقیق دیابت بارداری هنوز کاملاً مشخص نشده‌اند، اما در این مطلب برخی از عوامل و علل بروز آن را مورد بررسی قرار داده ایم.
علل بروز دیابت بارداری
بروز دیابت بارداری شامل موارد زیر می باشد که آن می پردازیم:
تغییرات هورمون‌های بارداری
حین بارداری، بدن زن تغییرات بسیاری در سطح هورمون‌ها تجربه می‌کند. این هورمون‌ها نقش مهمی در تنظیم فرایندهای بارداری و رشد جنین دارند. در زیر به برخی از مهمترین هورمون‌های بارداری اشاره می‌کنم و نقش آنها در ممکن است تأثیری بر حساسیت بدن به انسولین داشته باشد:
استروژن
استروژن یکی از اصلی‌ترین هورمون‌های تولید شده در دوران بارداری است. این هورمون از تخمدان‌ها ترشح می‌شود و در تنظیم چربی بدن، رشد رحم و جنین، کارکرد قلب و عروق و سلامت استخوان‌ها نقش دارد. استروژن می‌تواند باعث افزایش مقاومت به انسولین شود و در نتیجه سطح قند خون را افزایش دهد.
پروژسترون
پروژسترون نیز یکی از هورمون‌های مهم در دوران بارداری است. این هورمون توسط تخمدان‌ها و سپس پلاسنتا ترشح می‌شود و در حفظ بارداری، آماده‌سازی رحم برای رشد جنین و تأثیراتی مثل افزایش دمای بدن و کاهش قرمزی رحمی نقش دارد.
هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH)
ACTH توسط غده هیپوفیز ترشح می‌شود و تأثیر زیادی در تنظیم سطح قند خون دارد. این هورمون با تحریک ترشح کورتیزول از قشر آدرنال در کنترل سطح قند خون نقش دارد.
هورمون پلاسنتال
هورمون پلاسنتال یک هورمون تولید شده توسط پلاسنتا است و نقش مهمی در تنظیم متابولیسم قند و چربی، رشد جنین و حفظ بارداری دارد.
هورمون انسولین
مقاومت به انسولین در بارداری به معنای کاهش حساسیت بدن به انسولین است، که منجر به افزایش سطح قند خون می‌شود. این وضعیت معمولاً در سه ماهه دوم و سوم بارداری به وجود می‌آید. در این دوره، بدن زن تلاش می‌کند تا مقدار بیشتری انسولین تولید کند تا با افزایش نیازهای انرژی جنین و تغییرات متابولیکی در دوران بارداری سازگار شود.
اما در برخی زنان، با افزایش هورمون‌های بارداری، بدن نمی‌تواند به خوبی به انسولین پاسخ دهد و این منجر به افزایش سطح این هورمون‌ها معمولاً در دوران بارداری تغییرات قابل توجهی در سطح و فعالیتشان دارند و این تغییرات ممکن است تأثیری در حساسیت بدن به انسولین داشته باشند و در نتیجه سطح قند خون را تحت تأثیر قرار دهند. اما تأثیر دقیق هر هورمون و میزان تغییرات در سطح قند خون برای هر زن ممکن است متفاوت باشد.
ژنتیک و سابقه خانوادگی
ژنتیک نقش مهمی در ابتلا به دیابت بارداری دارد. اگر در خانواده شما سابقه دیابت بارداری، دیابت نوع 2 یا مقاومت به انسولین وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به دیابت بارداری برای شما بالاتر است. ژنتیک می‌تواند تأثیری در عملکرد هورمون‌ها، متابولیسم قند و حساسیت به انسولین داشته باشد و بر خطر ابتلا به دیابت بارداری تأثیر بگذارند.
اگر سابقه خانوادگی یا ژنتیکی برای دیابت بارداری دارید، مهم است با دکتر مریم نادری متخصص زنان و زایمان در مورد مراقبت های لازم و تست‌های قند خون در طول بارداری مشورت کنید.
چاقی
چاقی یکی از عوامل اصلی مرتبط با افزایش خطر ابتلا به دیابت بارداری است. زنانی که در زمان بارداری چاق هستند (شاخص توده بدنی بالا، به طور خاص شاخص توده بدنی بیش از 30)، با خطر بیشتری برای توسعه دیابت بارداری مواجه هستند. عمدتاً چاقی باعث مقاومت به انسولین در بدن می‌شود، که به افزایش سطح قند خون منجر می‌شود. همچنین، چاقی می‌تواند تأثیر منفی بر عملکرد هورمون‌های مرتبط با متابولیسم قند داشته باشد. بنابراین، کاهش وزن قبل از بارداری و کنترل وزن در طول آن می‌تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را کاهش دهد.
عدم فعالیت بدنی
عدم فعالیت بدنی نیز به عنوان یک عامل خطرزا برای دیابت بارداری در نظر گرفته می‌شود. فعالیت بدنی منظم و متعادل کمک می‌کند تا باقی ماندن سطح قند خون را در محدوده طبیعی حفظ کند و مقاومت به انسولین را کاهش دهد. عدم فعالیت بدنی می‌تواند منجر به افزایش وزن و چاقی شود و این موارد باعث افزایش خطر ابتلا به دیابت بارداری می‌شوند. در حقیقت، فعالیت بدنی منظم می‌تواند به بهبود قدرت انسولینی بدن و کاهش مقاومت به انسولین کمک کند.
برای کاهش خطر ابتلا به دیابت بارداری چه کنیم؟
برای کاهش خطر ابتلا به دیابت بارداری، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
حفظ وزن سالم
در صورتی که دارای اضافه وزن هستید، تلاش کنید تا قبل از بارداری وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید. این شامل رعایت یک رژیم غذایی سالم، مصرف مواد غذایی با ارزش غذایی بالا و کم‌چربی، و محدود کردن مصرف مواد غذایی پرقند و پرچربی است.
فعالیت بدنی منظم
انجام فعالیت بدنی منظم و متعادل می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به دیابت بارداری کمک کند. می‌توانید با مشاوره پزشک خود برنامه ورزشی مناسبی برای خود تعیین کنید. فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا، یوگا، ورزش‌های مناسب برای بارداری و تمرینات استقامتی می‌توانند انتخاب‌های خوبی باشند. در هر صورت، قبل از شروع هر برنامه ورزشی جدیدی، با بهترین متخصص زنان و زایمان در نارمک مشاوره کنید.
تغذیه سالم
رعایت یک رژیم غذایی سالم و منظم می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به دیابت بارداری کمک کند. مصرف مواد غذایی با ارزش غذایی بالا مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های سالم مثل ماهی، مرغ، سویا و لبنیات کم چرب مفید است. همچنین، مصرف مواد غذایی پرچربی و پرقند را محدود کنید.
مراقبت پزشکی
مراجعه به پزشک و متخصص تغذیه در طول بارداری بسیار مهم است. آنها می‌توانند برنامه درمانی و مراقبتی مناسب برای شما تنظیم کنند و نکاتی در مورد تغذیه سالم، فعالیت بدنی و کاهش وزن (به صورت مطمئن و در حد مجاز) برای شما ارائه دهند. همچنین، آزمایش‌های قند خون منظم می‌توانند در کنترل سطح قند خون و تشخیص زودهنگام دیابت بارداری بسیار مفید باشند.
مدیریت استرس
استرس ممکن است تأثیر مستقیمی بر سطح قند خون داشته باشد و می‌تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش دهد. تلاش کنید استرس را کاهش داده و به تکنیک‌های مدیریت استرس مانند تمرینات تنفسی، مدیتیشن، یوگا یا هر فعالیت آرامش‌بخش دیگری روی بیاورید.
عدم استعمال دخانیات یا مصرف الکل
در صورتی که به سیگار می‌رود یا مصرف الکل دارید، ترک آنها را در صورت امکان قبل از بارداری در نظر بگیرید. اعتیادات می‌توانند خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش دهند و ممکن است بر روی سلامت شما و نوزاد تأثیر منفی داشته باشند.
پیگیری پزشکی
رعایت آزمایش‌های پیشنهاد شده و مراجعه منظم به پزشک در طول بارداری بسیار مهم است. پزشک شما می‌تواند سطح قند خون و دیابت بارداری را پیگیری کند و در صورت نیاز، برنامه درمانی مناسب را برای شما تنظیم کند.
کلام آخر
با انجام این اقدامات و رعایت توصیه‌های پزشکی، می‌توانید خطر ابتلا به دیابت بارداری را کاهش داده و بارداری سالم‌تری را تجربه کنید. همچنین، همواره مهم است با پزشک خود در مورد هرگونه سوال یا نگرانی خود صحبت کنید.
